Göç insanlık tarihi boyunca varlığını sürdürmüş, içerisinde ekonomik, psikolojik ve sosyal etkiler barındıran toplumsal bir olgudur. Yerinden edilmiş birey, yaşamının her alanında olduğu gibi ruhsal anlamda da ciddi sıkıntılar çekmektedir. Göçün şekli bireyin bu süreci anlamlandırması açısından önemli rol oynamaktadır.

 

Göç sürecinden en çok çocuklar ve kadınlar etkilenmektedir. Çocuklar genellikle göçe mecbur bırakılan taraf olarak göçten duygusal olarak etkilenmektedir. Göç sürecinin korku, kaygı, uyum, aidiyet sorunu, yabancılık, boşluk hissi, kimlik ve aşağılanma sorunu, şüphe, ötekileşme, başarısızlık, suça yönelim, stres ve depresyon gibi durumları beraberinde getirdiği gözlemlenmiştir. Çocukların ilk olarak karşılaştığı ve ruh sağlığını, davranışlarını etkileyen basamak ‘uyum’ basamağıdır. Göçmen çocuğun sahip olduğu yaşam şartları ile göçtüğü yerdeki yaşamsal şartların farklılığı uyum sürecini etkileyen bir faktördür. Bunun yanı sıra çocuk için göçtüğü yeni yaşamı nasıl anlamlandırdığı ve yeni yaşamı tarafından nasıl karşılandığı bu süreci etkileyen bir diğer önemli faktördür. Her birey kendinden memnun olmak ve bulunduğu ortam tarafından onay almak ister. Uyum süreci aksayan çocuklarda hissettikleri baskıyı azaltmak için “anti sosyal kişilik bozukluğu” meydana gelmektedir.

Çocuklukta göç ile beraber oluşan travmalar bireyin tüm hayatı boyunca bakış açısını ve davranışlarını etkilemektedir. Bu sebeple çocukların uyum sürecini daha kolay atlatabilmeleri için “psikolojik sağlamlığa” ihtiyaçları vardır. Çocuğun psikolojik sağlamlığı anne-babanın tutumundan bile etkilenmektedir. Örneğin, çocuğunu yeni kültüre karşı korumak isteyen ve kısıtlayan ebeveyn çocuğunu daha fazla dışarı itmiş olur. Göçmen çocuğun -eğer varsa- ailesi uyum sürecinde aktiftir. Ebeveyn sevgisinden, desteğinden, varlığından yoksun olan göçmen çocuklarda gelişimsel, ruhsal ve fiziksel sorunlar meydana gelmektedir. Göçmen çocukların uyum sürecini etkileyen bir diğer travma ise ucuz fiyatlara -genellikle sokakta- çalışmalarıdır. Oyun oynama, eğitim, arkadaş ve sosyal faaliyet çevresi her çocuğun gelişimi için gerekli olduğundan çocukların sokakta çalışmaları bunlara engel teşkil etmektedir.

Göçmenlerin yarısını oluşturan ve göçten en çok etkilenen kadınlarda ise durum çocuklardakine benzerdir. Kadın göçmenlerin en çok zorlandığı alan iş alanıdır. Çünkü kadınlar -istisnai göç türleri hariç- düşük statülü, düşük ücretli, fiziksel yükü çok olan, cinsiyet ayrımının olduğu, çalışma saatlerinin ağır olduğu işlerde çalışabilmektedir. Bu noktada kadınlar istismar açısından da riskli gruptadır. Diğer yandan dil ve sağlık sorunları, iş hayatından sonra kadınların en çok karşılaştığı sorunlardır. İş, dil, sağlık problemleri ile yüz yüze olan kadınlar aidiyet ve uyum sürecinde zorlanarak stres bozukluğu ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Avrupa’da intihar ile ilgili yapılan bir araştırmada göçmen kadınların kimlik ve rol krizi sebebiyle intihara kalkıştığı saptanmıştır. Bir diğer araştırmada ise kadınların göçtükleri yerlerde yaşadıkları problemler sonucunda evden çıkmamayı tercih ettikleri gözlemlenmiştir.

Tüm veriler bir araya toplandığında kadın, çocuk ve tüm göçmenlerin her canlı gibi daha olumlu şartlarda yaşamayı hak ettiği ortaya çıkmaktadır. Bu noktada göçmenlere psikososyal desteğin sağlanması barınmak gibi temel ihtiyaçtır. Bunun yanı sıra ev sahibi ülkenin davranışları konusunda bilinçlenmesi, çocuklara hayatta kalabilme becerilerinin öğretilmesi, göçmen ailelere de çocuklara karşı davranışlarını geliştirecek eğitimler verilmesi, göçmen ailelerin ruh sağlığını geliştirecek hizmetlerin artırılması, göçmen kadınlara dil eğitimi verilmesi ve sağlık haklarından yararlanılması için daha fazla imkân sağlanması çalışmaları yürütülmelidir.

Kaynakça

1. B. Aysel Özdemir içinde, Göçün Çocuk Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi.
2. Aydın içinde, Göçmenlerin Karşılaştıkları Bazı Psikolojik Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Analiz . Proceedings Book of 2nd International Scientific Researches Congress on Humanities and Social Sciences .

(2015). A. I. Ayla Tuzcu içinde, Göçün Kadın Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri (s. 55-67). Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar.

GÖÇ YAŞANTISI ÇERÇEVESİNDE ÇOCUKTA PSİKOSOSYAL UYUM SÜRECİ ÜZERİNE BİR İNCELEME. (2018). A. O. Selin Cennet GÜLMEZ. içinde SOSYAL POLİTİKA ÇALIŞMALARI DERGİSİ.